Hoe gaan meer Nederlanders voor de duurzame keuze?

Onderwerp van gesprek tijdens de vierde ESB Kennissessie: Verduurzaming van woningen. Hoe kan de kwaliteit van het huidige woonbestand worden verhoogd, met oog op de toekomst? NHG zet zich in om verduurzaming voor consumenten makkelijker en aantrekkelijker te maken. Bij verduurzaming speelt financiering een rol, maar ook – eerder in het proces - de psychologie van keuzes maken.

[Dit is deel twee van het tweeluik over deze kennissessie, en gaat over het financiële en psychologische aspect. Meer geïnteresseerd in het technische aspect? Klik hier voor deel één ]

Aan tafel zitten Arlette Arends van NHG, gedragseconoom Eva van den Broek en Casper Tigchelaar, onderzoeker energietransitie bij TNO.

Verduurzaming met NHG

Een van de manieren waarop NHG zich inzet voor verduurzaming van het Nederlandse woonbestand, is door hypotheekadviseurs te stimuleren een Energiebespaarbudget mee te financieren in de hypotheek. Hierbij kan de consument een budget reserveren voor verduurzamingsmaatregelen tot 106% van de marktwaarde van de woning. Een groot voordeel: tijdens het afsluiten van de hypotheek met NHG hoeft de consument nog niet te bepalen voor welke maatregelen het budget zal worden gebruikt. Hierdoor kan de woningeigenaar zich eerst richten op de financiering van de woning. En pas daarna nadenken over welke energiebesparende maatregelen het meest zinvol zijn. Zo is er voldoende tijd voor een advies op maat van een energieadviseur.

Arlette Arends van NHG vertelt over het Energiebespaarbudget.

Hypotheekadviseur

Momenteel heeft 40% van de woningen met een hypotheek met NHG een energielabel D of lager. NHG streeft naar verbetering van deze woningen naar minimaal een C-label, vertelt Arends. Het liefst zouden ze daarom zien dat hypotheekadviseurs financieringsmogelijkheden zoals het Energiebespaarbudget standaard meenemen in het hypotheekgesprek. Dit is helaas nog niet het geval. Volgens gedragseconoom Eva van den Broek kan dit op twee manieren bereikt worden: door het te verplichten, of te belonen. Al is het een klein gebaar zoals een bos bloemen voor de hypotheekadviseur; belonen werkt.

Keuzearchitectuur

Uiteindelijk is het aan de woningeigenaar om de keuze te maken voor verduurzaming. Daarom is het enorm belangrijk om te kijken naar gedragsbeïnvloeding. Hoe kunnen woningeigenaren gemotiveerd worden om een juiste keuze te maken, een keuze waar ze geen spijt van krijgen? Ook daar heeft Van den Broek ideeën over. Ze introduceert de term ‘keuzearchitectuur’. Dit gaat over de manier waarop de juiste keuze wordt aangeboden. Is de juiste keuze ook de ‘vanzelfsprekende’ optie?

Goed voorbeeld doet goed volgen. Wat daarom helpt, is aangeven hoeveel procent van de mensen de duurzame optie kiezen. Dit kan nog aangesterkt worden met specifieke termen: ‘70% van de mensen met een vergelijkbare woning kiezen deze optie, wilt u daarvan afwijken?’

Waterijsje

Ook een ander psychologisch fenomeen zou hier volgens Van den Broek kunnen worden ingezet. Stel, je bent gek op softijs. Je krijgt de keuze tussen een softijsje en een gezonder waterijsje. Wat kies je? In een tweede scenario is er een derde optie toegevoegd; een kleiner waterijsje. Nu blijkt dat méér mensen het gewone waterijsje kiezen, dan bij het vorige scenario. Het gewone waterijsje lijkt ineens aantrekkelijker. Dus: het presenteren van een duidelijk onaantrekkelijke optie, zorg ervoor dat men veel meer bereid is, om de eerste twee opties serieus af te wegen. ‘De manier waarop je een vraagt stelt, heeft heel veel invloed of iemand geneigd is om over de vraag na te denken,’ stelt Van den Broek.

Goed voorbeeld doet goed volgen, vertelt gedragseconoom Eva van den Broek.

Heilige graal

Arends denkt dat deze keuzearchitectuur goed kan werken, en benadrukt ook dat 60% van de hypotheekadviseurs verduurzaming al wél meeneemt in het hypotheekgesprek. We zijn op de goede weg, maar het kan beter. Casper Tigchelaar noemt het de heilige graal, als alle facetten in één gesprek zouden worden meegenomen. Het woonadvies, het financiële advies, het energieadvies én het uitvoerende advies. In de praktijk blijkt dit lastig uitvoerbaar, want voor ieder onderdeel is een andere expertise nodig.

Zoals ook bij de andere ESB kennissessies in deze serie, zijn de tafelgasten het eens over de belangrijke rol van de overheid, als het gaat over het verduurzamen van woningen. In deel 1 van dit tweeluik was het al te lezen: zolang de overheid geen duidelijkheid geeft, over welke manier van aardgasvrij verwarmen past bij welke wijk, blijven woningeigenaren onzeker. En ook aannemers en installateurs zullen nog niet voor een nieuw businessmodel kiezen, zolang nog niet zeker is welke kant we op gaan. Die duidelijkheid scheppen, is essentieel.

Gelukkig is er één ding waar woningeigenaren wel alvast mee aan de slag gaan, en waar ze geen spijt van zullen krijgen: woningisolatie. Bovendien: ‘40% van de mensen ging u al voor.’

*Dit is een raming, geen werkelijke waarde. Wel financierden in 2022 ruim 40% van de huiseigenaren, die een hypotheek met NHG oversloten of verhoogden, energiebesparende maatregelen mee. Dit hoeft echt niet per se om isolatie te gaan; ook zonnepanelen en warmtepompen vallen bijvoorbeeld onder deze noemer.

Deze kennissessie is terug te luisteren.