“De sleutel ligt in de combinatie van werk en wonen”

In Nederland groeit het aantal mensen dat bijvoorbeeld door scheiding, baanverlies of ziekte zonder vast adres komt te zitten: economische daklozen. In dit interview deelt Annemarie van Gaal haar inzichten over de oorzaken, de impact en mogelijke oplossingen voor dit groeiende probleem. Met haar ruime ervaring in uiteenlopende maatschappelijke projecten benadrukt ze het belang van samenwerking met organisaties zoals NHG om tot effectieve oplossingen te komen. 

“Economische dakloosheid betekent dat mensen hun huis verliezen door financiële tegenslagen, zoals een scheiding, verlies van werk, arbeidsongeschiktheid of betalingsachterstanden. Het gaat vaak om mensen die geen vast adres meer hebben en tijdelijk slapen bij familie of vrienden of soms zelfs op straat. Dit is een steeds groter probleem. Veel mensen komen in deze situatie doordat ze vastlopen in het systeem of te maken krijgen met onverwachte financiële klappen, zoals een hoge energierekening of alimentatie die niet in verhouding staat tot hun inkomen.”  

“Initiatieven waarin wonen en werk worden gecombineerd zijn succesvol. Een deelnemer die binnen zes maanden een baan heeft en zijn leven stabiliseert, kan doorstromen naar een sociale huurwoning. Dit model werkt ontzettend goed."

Bij welke projecten die economische dakloosheid proberen te voorkomen ben je betrokken?

"Ik ben bestuurslid van Start Foundation, een fonds dat investeert in initiatieven en bedrijven die de afstand tot de arbeidsmarkt voor mensen mét een afstand verkleinen. "Een project waar ik aan werk en bijzonder trots op ben, is Springplank040 in Eindhoven. Dit initiatief biedt economische daklozen tijdelijk onderdak, een vast adres en begeleiding om hun leven weer op de rit te krijgen. Deelnemers krijgen zes maanden een kamer in een gebouw met gedeelde faciliteiten, zoals een keuken en woonkamer. Ze moeten ook bijdragen, bijvoorbeeld door mee te helpen met koken en schoonmaken. Wat dit project zo effectief maakt, is de samenwerking met lokale woningcorporaties: als een deelnemer binnen zes maanden een baan heeft en zijn leven stabiliseert, kan die doorstromen naar een sociale huurwoning. Dit model werkt ontzettend goed. Van de laatste 100 deelnemers zijn er meer dan 90 succesvol doorgestroomd naar zelfstandigheid.”

Bij NHG werken wij ook aan huisvestingsoplossingen. Kan NHG bijdragen aan het voorkomen van economische dakloosheid?

“NHG heeft een grote rol in het voorkomen van woningverlies. Vooral bij life-events zoals scheiding, arbeidsongeschiktheid of baanverlies kan NHG verschil maken door flexibele regelingen te bieden. Maar ook door het creëren van bewustzijn, bijvoorbeeld met de Woonlastenmonitor die NHG periodiek publiceert. Door inzicht te geven in woonlasten en hoe deze beheersbaar blijven, kunnen consumenten en organisaties actie ondernemen om problemen te voorkomen. Dit soort tools zijn heel handig voor beleidsmakers en financiële instellingen. Een ander punt van aandacht is dat alimentaties bij een scheiding vaak vastgesteld worden op basis van Trema-normen, wat een theoretisch model is. Als ze zouden kijken naar de werkelijke financiële situatie zou dit in veel gevallen betekenen dat een van de ex-partners in het huis kan blijven wonen. Een nieuwe rekenmethode zou in dit geval economische dakloosheid na een scheiding kunnen voorkomen.”   
  

“Kwetsbare jongeren vragen bijvoorbeeld vaak geen basisbeurs of zorgtoeslag aan omdat ze het systeem niet begrijpen of wantrouwen. Waarom stort de overheid het geld waar ze recht op hebben niet gewoon direct op hun rekening, net zoals kinderbijslag?” 

Zie je ook een rol bij de overheid in het oplossen van het probleem?  

“De overheid moet veel meer verantwoordelijkheid nemen. Er is voldoende geld beschikbaar, maar het wordt niet altijd goed besteed. Ik ben er een voorstander van om subsidies voor elitaire cultuurinstellingen, zoals opera's, grotendeels om te zetten naar projecten voor kwetsbare groepen. Bovendien zou de overheid eenvoudiger toegang moeten bieden tot financiële ondersteuning. Kwetsbare jongeren vragen bijvoorbeeld vaak geen basisbeurs of zorgtoeslag aan omdat ze het systeem niet begrijpen of wantrouwen. Waarom stort de overheid het geld waar ze recht op hebben niet gewoon direct op hun rekening, net zoals kinderbijslag? Het is zó eenvoudig om kwetsbare mensen hiermee te helpen.” 

Kunnen werkgevers ook iets doen om economische dakloosheid te voorkomen? 

“Zeker. Vroeger bouwden bedrijven zoals Philips bijvoorbeeld hele woonwijken voor hun werknemers. Hoewel dat nu minder gangbaar is, zijn er nog steeds mogelijkheden. Bijvoorbeeld door werknemers met huur- en hypotheekachterstanden of andere betalingsachterstanden te ondersteunen. Eigenlijk zou het mogelijk moeten zijn dat de werkgever afspraken kan maken met de werknemer om deze ondersteuning terug te betalen via onbetaalde overuren. Dit geeft werknemers handelingsperspectief. 
 

Hoe blijf jij je in de toekomst inzetten voor deze groep? 

"De toekomst ligt in het creëren van duurzame combinaties van werk en wonen. De initiatieven waar ik bij betrokken ben, blijven zich richten op projecten die écht impact maken. Of het nu gaat om flexwoningen, woningcorporaties of het betrekken van werkgevers: alles draait om vertrouwen in mensen en het bieden van kansen. Tegelijkertijd blijven we het belang benadrukken van duurzaam beleid om de problematiek rond economische dakloosheid structureel aan te pakken. Het is essentieel om samen te werken met organisaties die consumenten ondersteunen en bijdragen aan meer stabiliteit in wonen en financiën. NHG speelt hierin een waardevolle rol, met hun vangnet en de Woonlastenmonitor, die zowel inzicht als praktische oplossingen biedt. Ik hoop dat overheden en andere betrokken partijen hun verantwoordelijkheid nemen om economische dakloosheid effectief aan te pakken."