Verslag Marieke Blom

Door de jaren heen veranderd onze wereld en economie. De kredietcrisis in de jaren 2008 t/m 2013 was een langdurige financiële crisis, ook op de arbeidsmarkt met beleid tegen een hypotheekschuld. De hypotheekrentes waren toen vrij stabiel. In de huidige economie van 2020 tot en met nu zien wij externe schokken en een diepe kortstondige recessie, maar niet op de arbeidsmarkt. De werkloosheidscijfers zijn historisch laag. Wel zien wij opkomend beleid tegen beleggers en voor bouwen. Winst bejag die desastreus is voor mens en maatschappij wordt minder geaccepteerd, dat zien wij bij beleggingen en het beleid daarop. Zo wordt Europees gesproken over een extra belasting voor de overwinsten van energiebedrijven en in de olie- en gasindustrie. De hypotheekrente was voor 2020 extreem laag.Als wij terugkijken dan is de economische ontwikkeling onvergelijkbaar. In het BNP zien wij dat de huidige crisis een diepere maar sneller herstel heeft dan de vorige crisis, wij verwachten op korte termijn alweer een groei in ons BNP.

Kern van de huidige economie is dat de werkloosheid laag blijft, wij verwachten ook dat die de komende jaren laag blijft. De vraag naar personeel blijft groot, de economie groeit en de populatie vergrijst. De lonen stijgen hard, mede door de inflatie en is hoger dan in de voorgaande opleving in de jaren 2007-2009.

We zien duidelijk effect op de economie als de overheid investeert. De geplande uitgaven van Rutte IV zijn ongeëvenaard ten opzichte van eerdere kabinetten met 3% positieve invloed op ons GDP. Daar komen de extra compensatiemaatregelen voor de energiecrisis nog bovenop met 2,2% van ons GDP. We zien dat die overheidsinvesteringen de economie vlottrekken, er wordt door de overheid in uitdagende tijden geïnvesteerd. Dat brengt geld in omloop en houdt de economie draaiende.

Ook zien wij dat de hypotheekrentes veel bepalender zijn dan in de vorige crisis. Het huizenaanbod is laag en de Eurozone renteswap, die dezelfde trend volgt als de hypotheekrente, is mede door de ECB laag. Recent lopen de rentes weer op naar het niveau van 2009 (wat de gemiddelde hypotheekrente over alle jaren ongeveer is).

Als wij kijken naar het overheidsbeleid tijdens crisissen, dan zien wij dat de crisis in 2008 aanleiding was om de hand op de knip te doen, minder subsidies en leencapaciteit. De LTV is teruggebracht van 106% naar 100% leencapaciteit in 2018 en in 2011 is het maximale aandeel aflossingsvrij teruggebracht naar 50%. Met name tussen 2008 en 2015 zijn de Nibud leennormen aangescherpt.

 De totale hypotheekschuld steeg snel voorafgaand aan de 2008 crisis en was daarmee een vooraankondiging. De reactie van het beleid daarop was dus niet zo gek. We zien de prijsindex van bestaande woningen sinds 2015 flink aantrekken en zelfs boven de hypotheekschuld uitkomen. Wij verwachten echter dat deze de komende jaren zal afzwakken, door de hogere hypotheekrentes.

Kijken wij naar de huidige beleidscyclus voor de komende jaren dan zien wij een flinke impuls in de woningbouw met een budget van 2,5 mld euro. Beleggers en huren worden geremd om koop te stimuleren. Er vindt een verschuiving van vermogen naar box 3 plaats en met name grote gemeenten bieden opkoopbeschermingen en initiëren koopregelingen voor starters.

Dit alles zo beschouwend, wat hebben wij dan geleerd? Wij zien bevestigd dat de economie en huizenmarkt cyclisch is, geen enkele crisis is gelijk en wij sturen vaak op ongelijkheid in de economie. De huizenmarkt is nog ontoegankelijk, door allerlei uitdagingen die wij in Nederland hebben, bouwen is ook steeds duurder en door de inflatie en loonstijgingen wordt het op den duur duurder.